In de overheidsinstelling waar ikzelf werk is het gemeengoed de medewerkers (mede) te beoordelen op de al dan niet gevolgde voorgeschreven routines. In diezelfde organisatie is een beweging ontstaan om de ‘lerende organisatie’ tot leven te wekken.
Een aardige paradox, want kijkend naar de literatuur: Volberda: “…routines vertonen de neiging om de intensieve interacties en het creatieve leren die nodig zijn om innovatie voort te brengen buiten te sluiten.” Ofwel, in de terminologie van Hans Vermaak: vertrouwen op het bestaande handelingsrepertoire levert bij taaie vraagstukken een fixatie op. En juist dat vertrouwen op dat handelingsrepertoire is groot.
Hoe dan doorbreken?
Het afbreken van ingesleten vaardigheden en vaste routines vergroot het potentieel voor diversiteit, flexibiliteit en aanpassingsvermogen van een organisatie aanzienlijk. Dat vraagt om durf, handelen op zijn schumpeteriaans: “…handelen ondanks de onmogelijkheid om formeel en zorgvuldig de risico‟s die zijn verbonden met de kans (= buiten gebaande paden) te beoordelen.”
En zo is de verbinding tussen de lerende organisatie en leiderschap neergezet. In ‘mijn’ organisatie is het minimaliseren van het risico groot. Maar, waar ligt de bron van dergelijk risicomijdend gedrag?
-Is het mijn wel heel theoretische benadering om te stellen dat het begint bij diezelfde overheid?
(als het ministerie stuurt op kwantitatieve performance indicatoren, dan vraag je om sturing vanuit beheersingsdenken en dus risicomijdend gedrag)
-Is het een cultuurding?
(old boys network en dus elkaar uit de wind houden)
Nog essentiëler zijn de vragen:
-Moet in een overheidsinstelling ‘leren’ wel centraal gesteld worden?
-Is de ‘flexibele onderneming’ wel iets voor de overheid?
-Vertroebeld mijn persoonlijke beeld op het beheersingsdenken het werkelijke beeld op de organisatie of mag ik deze theoretische notie vertalen naar een generalistisch appel op organisaties?
Als belastingbetaler weet ik het wel. De overheid moet haar prestaties helder verantwoorden (=kwantitatieve inidicatoren), maar moet ook zo goedkoop en effectief mogelijk werken (= af van beheersingsdenken). En zo zitten we weer op een aardige paradox.
Of niet?